BAĞIMSIZ TÜRK DEVLETLERİNDE ERGEN GEBELİKLERİNİN ve DOĞUMLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ: ÜLKELER ARASI KARŞILAŞTIRMA ve BAZI SOSYODEMOGRAFİK PARAMETRELERİN OLASI ETKİLERİ - EVALUATION of ADOLESCENT PREGNANCY and BIRTHS in INDEPENDENT TURKIC STATES: CROSS-COUNTRY COMPARISONS and POSSIBLE EFFECTS of SOME SOCIODEMOGRAPHIC PARAMETERS

Öz

Giriş: Ergenlik çağındaki (Adölesan çağ) gebelikler, özellikle düşük ve orta gelirli ülkelerde sağlığı da etkileyen önemli bir sosyal sorundur. Bu çalışmamızda Bağımsız Türk Devletlerinin ergen gebelikler açısından durumları değerlendirilecektir. Ayrıca ergen gebeliklere ait Bağımsız Türk Devletlerinin verileriyle eğitim ve sosyoekonomik düzey parametrelerinden bazıları karşılaştırılarak olası ilişkiler ortaya konulmaya çalışılacaktır.
Gereç ve Yöntem: Bağımsız Türk Devletleri adı altında Kazakistan, Azerbaycan,
Kırgızistan, Türkiye, Türkmenistan, Özbekistan ele alındı. Bu çalışma için ergen gebeliklerle ilişkili olduğu düşünülen sosyodemografik parametreler belirlendi ve ülke verilerine ulaşıldı. Ergen gebelik durumunu etkileyen olası parametrelerle ilişkilere bakıldı. Ülkeler ergen gebelikler ve doğumlar yönünden karşılaştırıldı. Olası ilişkilerin istatistiksel analizinde Spearman korelasyon anaizi kullanıldı. Ülkelerarası benzerlik 2016 yılı için belirlenen değişkenler kullanılarak Kümeleme Analiziyle değerlendirildi. Kümeleme Analizinde Karesel Öklid Uzaklığı ile Tek Bağlantı Yöntemi kullanıldı. Benzerlikler Dendrogram ile gösterildi. İstatistiksel anlamlılık için p<0.05 değeri kabul edildi.
Bulgular: “15 – 19 yaş kadınlarda çocuk sahibi olan veya halen gebe olanların yüzdesi” tüm ülkeler için 1990’lı yıllardan günümüze %6-7 civarındadır. Bu yüzdenin Türk devletlerinde %10’u aşmadığı görülmektedir. Türkmenistan’ın 2000 yılına ait yüzdesi %4,3 olup diğer ülkelerin verilerinden oldukça düşük görünmektedir. Bununla birlikte 15-19 yaş kadınlarda ergen doğurganlık hızı değerlendirildiğinde; 1960’dan 2015’e doğru Azerbaycan hariç tüm ülkelerde düşüş seyri gösterdiğini görmekteyiz. Azerbaycan’da ise 1960’da % 0,43 olan ergen doğurganlık hızı 2015’de % 0,61’e yükselmiştir. Türkmenistan ise % 0,16 ile 15-19 yaş doğurganlık hızı en düşük olan ülkedir. Ergen gebelikler ile öğrenim düzeyi ve sosyoekonomik düzey ile ilişki gösterilememiştir (p>0.05). Ergen doğurganlık hızıyla ilişkili değişkenler açısından; tüm ülkelerin benzerlik oranı %50’dir. Benzerliği en çok bozan ülke, ergen doğurganlık hızı diğerlerinden daha düşük olan Türkmenistan’dır.
Sonuç: Bu çalışmanın sonunda, Bağımsız Türk Devletleri arasında Türkmenistan’da ergen gebelik ve doğumlarının diğerlerine göre daha az sıklıkta olduğuna dair kanıtlar elde edildi. Çalışmada ele alınan sosyodemografik parametrelerle ergen anneliği arasında herhangi bir ilişki gösterilemedi.
Anahtar kelimeler: Bağımsız Türk Devletleri, ergen gebelik, sosyodemografi, kadın Göstergeleri, Anne Ölüm Hızı, Bebek Ölüm Hızı, Kaba Doğum Hızı, Türk Cumhuriyetleri

Abstract:
Introduction: Adolescent pregnancies are a major social problem which also affects health, especially in low to middle income countries. In this study, the situation of the Independent Turkic States in terms of adolescent pregnancies will be evaluated. In addition, the relationship between education's and socio-economic level's some parameters with Independent Turkic States' data relating to pregnancy in adolescence will be tried to be revealed.
Method: Kazakhstan, Azerbaijan, Kyrgyzstan, Turkey, Turkmenistan and Uzbekistan were discussed on behalf of Independent Turkic States. For this study, sociodemographic parameters were found to be related to adolescent pregnancies were determined and country data was obtained. Possible parameters affecting the adolescent pregnancy status were examined. The countries were compared in terms of adolescent pregnancies and births. Spearman correlation analysis was used for statistical analysis of possible relationships. The country resemblance was assessed using Clustering Analysis using the variables for 2016. The Single Connection Method with Quadratic Euclidean Distance was used in the Clustering Analysis. Similarities were shown by Dendrogram. For statistical significance, p <0.05 was accepted.
Results: "Percentage of women who have children or who are still pregnant in 15 to 19 years of age" is around 6-7% for all countries since 1990's. It is seen that this percentage does not exceed 10% in the Turkish states. Turkmenistan's percentage is 4.3% for the year 2000, which is considerably lower than that of other countries. However, when the rate of adolescent fertility is evaluated in 15-19 year old women, From the 1960s to 2015 we see a decline in all countries, except Azerbaijan. The fertility rate of Azerbaijan, which was 0,43% in 1960, rose to 0,61% in 2015. Turkmenistan is the country with the lowest fertility rate of 15-19 years with 1,6%. There was no correlation between adolescent pregnancies and education level and socioeconomic level (p> 0.05). In terms of variables related to adolescent fertility rate; The similarity rate of all countries is 50%. The country with the lowest similarity is Turkmenistan, whose adolescent fertility rate is lower than the others.
Conclusion: At the end of this study, evidence was obtained that Turkmenistan had less frequent adolescent pregnancies and births among the Independent Turkic States. In this study, no relation could be shown between the sociodemographic parameters studied and the adolescent mother.
Key words: Independent Turkic States, adolescent pregnancy, sociodemography, woman