ANADOLU’DA ZEYTİNYAĞININ ANTİK DÖNEMLERDEN BERİ TEDAVİLERDE KULLANILDIĞI HASTALIKLAR, GÜNÜMÜZDEKİ KULLANIMI

Öz

Zeytin ağacının binlerce yıl önce Doğu Akdeniz’de ve Anadolu’da var olduğu, Yunanistan, Ege adaları, Kuzey Afrika, İtalya ve İber yarımadasına buradan yayıldığı tezi araştırmalarda ağırlık kazanmıştır. Anadolu’da Kilikya’da M.Ö. 2000’lerde zeytinyağı üretildiği Hitit tabletlerinde bulunmuştur. Romalılar döneminde önemli bir ticari madde olan zeytinyağı, zeytinin toplama aşamasından, üretim ve asit derecelerine göre sınıflandırıp fiyatlandırılmaktaydı.

Tarihi kaynaklara göre ilkel üretim, zeytinin ayakla ezerek ve çıkan hamurun üzerine sıcak su dökerek yağın posadan ayrılmasıyla yapılmaktaydı. Sonraları iki taş arasında ezmek ve yine sıcak su ile yağ ve posanın ayrıştırmasıyla işlem gelişmişti. Batı Anadolu ve Akdeniz bölgelerinde basit, küçük ölçekli üretim yapılan küçük tekne ve ezme taşları ile kişisel üretimlerden ticarete yönelecek kadar daha büyük miktarlarda zeytinyağının elde edilmesini sağlayan baskı kollu, vidalı sistemler üretimi arttırmıştı.  

Zeytinyağı binlerce yıldır dini amaçlı kutsal mabedlerde, kandillerde, dini törenlerde; ölü kişilerin vücutlarını sıvamada, yeni doğan çocukların vaftizlerinde, evlilik törenlerinde gelin ve damadı kutsamada, yapıları diğer kutsama törenlerinde, güzellik malzemesi olarak saçlarda ve vücutta kullanılmıştır. Binlerce yıldır dinsel törenlerde, yakacak olarak, sağlık, temizlik ve güzellik maddeleri yapımlarında halk arasında kuşaklar boyu yaygın olarak kullanılan zeytinyağı, Asklepionlarda, Bizans tıbbında ve darüşşifalarda bir çok hastalığın tedavisinde kullanılmış, halk arasında da günümüze kadar cilt hastalıkları, harici hastalıklar, ortopedik ve gastroenteroloji alanlarında yararlanılmıştır. Şerafeddin Sabuncuoğlu, Mücerreb-Nâme adlı eserinde, Dioscorides’in ünlü eseri Materia Medica’da, Kos’lu Hippokrates ve Bergama’lı Galenos’un hastalarına verdikleri ilaçlar ve terkipler arasında zeytinyağı geniş bir kullanım alanına sahipti.