Deontoloji Açısından Yenidoğan Hakları Deklarasyonu
Öz
Doğumdan itibaren yaşamın ilk 28 günü yenidoğan dönemidir. Yenidoğan dönemi vücut işlevlerinin yeterli olgunluğa ulaşamamış olduğu bir dönemdir. Bunun yanında immatür, prematüre, düşük doğum ağırlığı, doğumsal anomaliler gibi çeşitli nedenler hassas olan yenidoğan dönemini daha da hassas ve kırılgan[1] hale getirebilmektedir. Yenidoğan dönemi çocukluk dönemlerinin ilkidir. Çocuk haklarına yön veren temel anlayış çocukların hem incinebilir hem de özel gereksinimleri olan bir grup olmasıdır. Yaşam hakkı en temel haktır. Yaşamın başlangıcında olan yenidoğanlar yaşamın sağlanması için tüm tehditlerden korunmalıdır.
24 Eylül 2001’de Barselona’da, yaşamın hassas döneminin özelliklerinin dikkate alındığı, ilk kez üreme sağlığı ölçütlerinin temel alındığı “Anne ve Yenidoğan Hakları” na ilişkin dünya çapında bir deklarasyon yayınlanmıştır. Barselona Deklarasyonu’nun amacı: toplumda görüş oluşturmak, toplumu uyandırmak, sağlık alanında çalışanların dikkatini çekmek, hükümetler ve uluslararası enstitülerden etkin geribildirim almaktır. Bu konuyla ilgili tüm kurumların deklarasyonda yer alan “Anne ve Yenidoğan Hakları” nın gerçekleşmesi için bir araya gelmesini, harekete geçmesini sağlamaktır.
Yenidoğan Hakları Deklarasyonu’nun tıp deontolojisi açısından ele alındığı bu çalışmada yenidoğan haklarının Türkiye’deki sağlık alanına yansımaları incelenmiştir. Yenidoğan ile ilgili meslek gruplarının mevzuatı bilip davranışa dönüştürmesi gerekmektedir. Yenidoğan ile yolu en çok kesişen alan sağlık alanıdır. Sağlık meslek mensuplarının yenidoğan haklarını bilmeleri sorumluluklarını daha bilinçli bir şekilde yapmalarını sağlayacaktır.
[1] Kırılgan çocuk sendromu davranışsal, gelişimsel veya tıbbi problemler için risk altında algılanan çocukları tanımlamak için kullanılmıştır. İlk olarak 1964'te Green and Solid tarafından ele alınmıştır: “Bir çocuğun akut ve yaşamı tehdit eden hastalığına ebeveyn tepkileri, hem anne hem de çocuk üzerinde uzun süreli psikolojik olarak zararlı etkilere sahip olabilir” (1).
Tam Metin:
PDFReferanslar
Hensley,A.,Chang,P.,Stevenson,T. Vulnerable Child Syndrome. http://dbpeds.stanford.edu/content/dam/sm/neonatology/documents/vulnerable_child_syndrome_062212.pdf Erişim Tarihi: 09.11.2017.
Kafkaslı, A., Tekin, N., Şen, C. (2001). Anne ve Yenidoğan Hakları Barselona Deklarasyonu. Perinatoloji Dergisi, 9(4):205-208.
World Health Organization:
http://www.who.int/maternal_child_adolescent/newborns/every-newborn/en/
Erişim Tarihi: 09.11.2017.
Salihoğlu, Ö., Akkuş, C. H., Hatipoğlu, S. (2011). Yenidoğan Yoğun Bakım Ünitesi Standartları. Bakırköy Tıp Dergisi, 7(2): 45-51. Doi: 10.5350/BTDMJB201107201.
İnsan. (2017). Türk Dil Kurumu.
Erişim:http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.5ae8a0f07a78d3.94754011
Birol, L. (1997). Hemşirelik süreci. 3. İzmir: Bozyaka Matbaacılık.
Çakırcalı, E. (1998). Hemşirelikte temel ilke ve uygulamalar. 2. İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi İzmir.
Temel, M.K. (2017). Biyomedikal Etik Prensipleri. (7 th. Ed., pp. 99). İstanbul: Betim Kitaplığı.
Akşit, M.A., Elçioğlu, Ö., Şener, T. (2011). Yaşam Hakkı ve Yaşam Sınırında Olanlar İçin Etik İlkeler. Türk Neanotoloji Derneği Bülteni. 23: 81-85
Yenidoğan. (2017). T.C. Sağlık Bakanlığı Ulusal Veri Sözlüğü, Sürüm 2.2:
http://dosyamerkez.saglik.gov.tr/Eklenti/3549,usvs2220140512pdf.pdf?0
Erişim Tarihi: 10.10.2017.
Dede, E. (2017). Tıp Hukukunda Çocuk Hastaların Hakları. 1. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Eren, N. (2010). Kişilik Bozuklukları ve Hemşirelik Girişimleri. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi. 1(1): 33-38
Türk Medeni Kanunu (2001), Resmi Gazete, 24607, 8.12.2001. https://www.tbmm.gov.tr/kanunlar/k4721.html Erişim Tarihi: 11.02.2018.
Deklarasyon. (2017). Online Etymology Dictionary.
https://www.etymonline.com/word/declaration Erişim Tarihi: 11.02.2018.
Sözleşme. (2017). Türk Dil Kurumu.
Erişim:http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.5ae8abe1e87535.44363177 Erişim Tarihi: 23.11.2017
http://www.academia.edu/9971112/TIBB%C4%B0_ET%C4%B0K_VE_DEONTOLOJ%C4%B0_KAVRAMLARI
Sayım, F. (2015). Tıbbi Etik Ve Deontoloji Kavramları. Akademik Arge Dergisi-Sosyal Bilimler. 15(1): 33-45.
Akça, T. (2009). Deontolojiden Biyoetiğe Tıp Etiğinin Evrimi. http://endokrin.com/pdf/220868211640_eddd_agustos_2012.pdf
Erişim Tarihi: 23.11.2017.
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (1982), Resmi Gazete, 2709, 7.11.1982.
https://www.tbmm.gov.tr/anayasa/anayasa_2017.pdf Erişim Tarihi: 23.12.2017.
Atasay, B., Arsan, S. (2001). Anne ve Yenidoğan Hakları Barselona Deklarasyonu. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi. 10(12): 457-459
Kuçuradi, İ. (1998). Uludağ konuşmaları özgürlük, ahlak, kültür kavramları. Ankara. Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları. Felsefe Dizisi.
Arslan, K. O. (2015). İnsan Onuru Kavramı Ve Koruma Tedbirleri Bağlamında Temel Bir İlke Olarak İnsan Onurunun Korunması. Türkiye Barolar Birliği Dergisi. 120:155-172
http://tbbdergisi.barobirlik.org.tr/m2015-120-1511 Erişim Tarihi: 23.12.2017.
Tacir, H. (2013). Yaşama Hakkı Kapsamında Yaşamın Başlangıcı. Hukuk Araştırmaları Dergisi. 1302-1319
Akşit, M.A., Şener, T., Şaylıgil, Ö. (2016). Yaşam Hakkı ve Yaşam sınırında olanlar Prematüreler için Etik Prensipler. Türk Dünyası Uygulama Ve Araştırma Merkezi Yenidoğan Dergisi. 1(2): 47-56.
Türkiye Biyoetik Derneği. (2013). Türkiye Biyoetik Derneğinin Yenidoğan Tarama Testlerinde İstenen Belgelerle İlgili Görüşü.
http://www.biyoetik.org.tr/wp-content/uploads/2015/08/TBDGorus06-05-2013.pdf
(Erişim Tarihi: 14.10.2017).
Umumi Hıfzıssıhha Kanunu (1930), Resmi Gazete, 1489, 06.05.1930.
https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc008/kanuntbmmc008/kanuntbmmc00801593.pdf Erişim Tarihi: 14.10.2017.
Tıbbi Deontoloji Nizamnamesi (1960), Resmi Gazete, 10436, 19.12.1960.
http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/2.3.412578.pdf Erişim Tarihi: 10.02.2018.
Organ ve Doku Alınması, Saklanması, Aşılanması Ve Nakli Hakkındaki Kanun: http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2238.pdf Erişim Tarihi: 14.10.2017.
Nüfus Planlaması Hakkında Kanun (1979), Resmi Gazete, 16655, 29.05.1979.
https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc066/kanundmc066/kanundmc06602827.pdf Erişim Tarihi: 10.02.2018.
Rahim Tahliyesi Ve Sterilizasyon Hizmetlerinin Yürütülmesi Ve Denetlenmesine İlişkin Tüzük (1983), Resmi Gazete, 18255, 18.12.1983.
http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/2.5.837395.pdf Erişim Tarihi: 11.02.2018.
İnsan Hakları ve Biyotıp Sözleşmesi (2003), Resmi Gazete, 25311, 9.12.2003.
https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc088/kanun tbmmc088/kanuntbmmc08805013.pdf Erişim Tarihi: 12.02.2018.
Ceza Muhakemeleri Kanunu (2004), Resmi Gazete, 25673, 17.12.2004.
http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5271.pdf Erişim Tarihi: 12.02.2018.
Türk Ceza Kanunu (2004), Resmi Gazete, 25611, 12.10.2004.
http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2004/10/20041012.htm Erişim Tarihi: 13.02.2018.
Hasta Hakları Yönetmeliği (1998), Resmi Gazete, 23420, 01.08.1998.
https://www.tbmm.gov.tr/komisyon/insanhaklari/belge/um_hastahaklari.pdf
Erişim Tarihi: 13.02.2018.
Klinik Araştırmalar Hakkında Yönetmelik (2013), Resmi Gazete, 28617, 13.04.2013.
http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2013/04/20130413-7.htm
Erişim Tarihi: 13.02.2018.
Hekimlik Meslek Etiği Kuralları.
http://www.ttb.org.tr/mevzuat/index.php?option=com_content&id=65&Itemid=31 Erişim Tarihi: 14.02.2018.
Çocuk Haklarına Dair Sözleşme (1994), Resmi Gazete, 22138, 9.12.1994.
https://www.tbmm.gov.tr/komisyon/insanhaklari/pdf01/137-160.pdf
Erişim Tarihi: 14.02.2018.
Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme (2003) Resmi Gazete, 4867, 18.06.2003.
http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2003/06/20030618.htm#2
Erişim Tarihi: 14.02.2018.
İnsan Hakları ve Temel Özgürlüklerin Korunmasına İlişkin Sözleşme.
https://www.tbmm.gov.tr/komisyon/insanhaklari/pdf01/IH_ve_Temel_Ozgurluklerin_Korunmasi.pdf Erişim Tarihi: 15.02.2018.
İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi (1949), Resmi Gazete, 7217, 27.05.1949.
https://www.tbmm.gov.tr/komisyon/insanhaklari/pdf01/203-208.pdf
Erişim Tarihi: 15.02.2018.
Özkaya, N. (2016).“Vücut Bütünlüğünün İhlali” Kavramının Tıbbi Uyulama Hatalarında Tazminat Çerçevesinde Değerlendirilmesi. Terazi Aylık Hukuk Dergisi 119:234-242.
Tababet Ve Şuabatı Sanatlarının Tarzı İcrasına Dair Kanun (1928), Resmi Gazete,
https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc006/kanuntbmmc006/kanuntbmmc00601219.pdf (Erişim Tarihi: 16.02.2018).
Hukuk Muhakemeleri Kanunu (2012), Resmi Gazete, 28253, 03.04.2012.
https://www.tbmm.gov.tr/kanunlar/k6100.html Erişim Tarihi: 16.02.2018.
Türk Borçlar Kanunu (2011), Resmi Gazete, 27836, 04.02.2011.
https://www.tbmm.gov.tr/kanunlar/k6098.html Erişim Tarihi: 16.02.2018.
Vatansızlık Hallerinin sayısının Azaltılmasına Dair Sözleşme (1975), Resmi Gazete, 15226, 04.05.1975.
https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc058/kanuntbmmc058/kanuntbmmc05801883.pdf Erişim Tarihi: 01.02.2018.
Türk Vatandaşlığı Kanunu (2009), Resmi Gazete, 27256, 12.06.2009. https://www.tbmm.gov.tr/kanunlar/k5901.html Erişim Tarihi: 01.02.2018.
Türk Tabipler Birliği Etik Bildirgeleri.
https://www.ttb.org.tr/kutuphane/etik_bldgeler2010.pdf (Erişim Tarihi: 01.02.2018).
Sosyal Güvenlik Kurumu Sağlık Uygulama Tebliği (2010), Resmi Gazete, 27532, 25.05.2010.
http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2010/03/20100325M1-1.htm Erişim Tarihi: 01.02.2018.
Gündüz, T., Kırımlıoğlu, N., Eşiyok, B., & Erdemir, A. D. (2001). Aydınlatılmış Onam Ve Çocuk Hastaya İlişkin Hukuki Düzenlemeler. Turkiye Klinikleri Journal of Medical Ethics-Law and History, 9(1): 27-34.
Sağlık Hizmetleri Temel Kanunu (1987), Resmi Gazete, 19461, 15.05.1987.
http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.3359.pdf (Erişim Tarihi: 17.02.2018).
Avrupa Sosyal Şartı (2007), Resmi Gazete, 26488, 09.04.2007. https://www.tbmm.gov.tr/komisyon/insanhaklari/pdf01/26488.pdf Erişim Tarihi: 19.02.2018.
Türk Tabipleri Birliği Hekimlik ve İnsan Hakları Bildirgesi: https://www.ttb.org.tr/kutuphane/etik_bldgeler2010.pdf (Erişim Tarihi: 19.02.2018).
Bebek ve Çocuk Beslenmesi. World Health Organization.
Erişim: http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs342/en/ Erişim Tarihi: 01.02.2018.
Akşit, M. A., Aydoğdu, S. (2017). Emzirme, Onurlu Davranış Deklarasyonu. Türk Dünyası Uygulama ve Araştırma Merkezi Yeni Doğan Dergisi, 2(2): 92-109.
T.C. Sağlık Bakanlığı Stratejik Plan 2013-2017. (2012). http://dosyasb.saglik.gov.tr/Eklenti/9843,saglik-bakaligi-stratejik-plan--2013-2017pdf.pdf Erişim Tarihi: 01.01.2018.
Devlet Memurları Kanunu (1965), Resmi Gazete, 12056, 14.07.1965. http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.657.pdf Erişim Tarihi: 20.02.2018.
İş Kanunu (2003), Resmi Gazete, 25134, 22.05.2003. https://www.tbmm.gov.tr/kanunlar/k4857.html Erişim Tarihi: 18.02.2018.
Sosyal Sigortalar Ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu (2006), Resmi Gazete, 26200, 31.05.2006. http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2006/06/20060616-1.htm Erişim Tarihi: 20.02.2018.
Acar, V. H. (2016). Yararsız Tedavi. Turkish Journal of Bioethics,3(2):74-84.
Tosun, Ö., Kadiroğlu, T. (2016). Yenidoğan Hemşireliğinde Etik. Hemşirelikte Eğitim Ve Araştırma Dergisi, 13 (3): 170-173 Doi:10.5222/head.2016.170
Oygür, N., Önal, E., & Zenciroğlu, A. (2016). Doğum Salonu Yönetimi Rehberi.
http://www.neonatology.org.tr/wp-content/uploads/2016/12/dogum_odasi_yonetimi.pdf Erişim Tarihi: 20.01.2018.
Tufan, B., Sayar, Ö. Ö., Koçyıldırım, G. (2009). Sosyal Bir Hak Olarak Sosyal Hizmet. 76-86. http://www.sosyalhaklar.net/2009/bildiri/tufan.pdf Erişim Tarihi: 28.11.2017.
Yatar, B. (2016). Çalışma Hayatında Kadın: Uluslararası ve Ulusal Mevzuat. 15(57):29-36. http://www.ttb.org.tr/MSG/images/files/dergi/57/57.pdf (Erişim Tarihi: 28.11.2017).
Hüseyinli, N. (2015). Uluslararası Sözleşmeler Işığında Aile ve Çalışma Yaşamının Uzlaştırılması Kapsamında Ebeveyn İzninin Uygulamadaki Yeri. Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 23(1):271-309
Yalaki, Z., Taşar, M. A., Tıraş, Ü., Arıkan, İ., Bostancı, İ., & Dallar, Y. (2010). Olgu Sunumu.8:81-5.
http://www.guncelpediatri.com/makale_828/Yenidogan-Doneminde-Cocuk-Istismari-Olgusu-Olgu-Sunumu Erişim Tarihi: 12.11.2017.
Akyüz, E. (2012). Çocuk Hukuku. 3. Baskı, Pegem Akademi, Ankara.
Çocukların Korunması ve Ülkelerarası Evlat Edinme Konusunda İşbirliğine Dair Sözleşme(2004), Resmi Gazete, 25438, 19.04.2004. http://tbmm.gov.tr/kanunlar/k5049.html Erişim Tarihi: 18.11.2017.
Çocuk Koruma Kanunu (2005), Resmi Gazete, 25876, 03.07.2005.
https://www.tbmm.gov.tr/komisyon/insanhaklari/belge/um_cocukkoruma.pdf (Erişim Tarihi: 12.11.2017).
Refback'ler
- Şu halde refbacks yoktur.